Pedagogisch handelen
Pedagogiek vormt de basis van goed onderwijs. Waar didactiek gaat over hoe je kennis en vaardigheden overbrengt, richt pedagogiek zich op wie je onderwijst en hoe je die persoon begeleidt in diens ontwikkeling. In het (v)mbo gaat het niet alleen om leren, maar ook om het ondersteunen van de persoonlijke en sociale groei van leerlingen en studenten.
Een sterke pedagogische aanpak zorgt voor een veilige en vertrouwde leeromgeving. Wanneer studenten zich gehoord en gezien voelen, durven ze fouten te maken, vragen te stellen en stappen buiten hun comfortzone te zetten. Dit is essentieel om te groeien, zowel op cognitief als op persoonlijk vlak. De relatie tussen docent en lerende speelt hierin een belangrijke rol.
Wil je doorlezen over pedagogisch handelen? Bekijk dan deze sites eens:
visies van MBO-docenten
dossier pedagogisch handelen
Constructieve afstemming
Iedere docent die in de fysieke klas zijn lessen sterk didactisch heeft ontworpen heeft hier online profijt van. Als je werkt vanuit leerervaringen voor studenten en werkvormen die aanzetten tot actief leren is dat behulpzaam bij een ‘blended’ herontwerp.
Het principe van ‘backward design’ helpt om recht te doen aan de constructieve afstemming. Dit principe gaat ervan uit dat je begint met het formuleren van de leeruitkomsten. Dus welke kennis of vaardigheden moeten de leerlingen of studenten na afronding bezitten? En wanneer is dit van voldoende kwaliteit? Als dit helder is kun je bedenken welke toetsvormen passen bij het goed toetsen van dit gewenste eindniveau om tenslotte passende leeractiviteiten te ontwerpen die de lerenden op weg helpen richting dit gewenste eindniveau.
De invloed van generatieve AI op de constructieve afstemming
Met de (snelle) opkomst van generatieve AI is het goed na te denken over de impact die dit heeft op de constructieve afstemming. Onze leerlingen en studenten komen later te werken in een wereld waar generatieve AI niet meer weg te denken is. In ons onderwijs willen we bijdragen aan goed en professioneel gebruik van dit hulpmiddel. Binnen het MBO zijn er momenteel gesprekken gaande over het aanpassen van de kwalificatiedossiers. Nu als team al aan de slag met het nadenken hoe generatieve AI een aandeel in je leeruitkomsten, feedback- en toetsmomenten en leeractiviteiten gaat krijgen is daarom ook een verstandige keuze. Curio heeft hiervoor een hulpkaart ontwikkeld. Tijdens de workshop Generatieve AI in je les voor gevorderden word je wat verder aan de hand genomen in deze ontwikkeling en via de Curio academie kun je ook een maatwerk training voor jouw team aanvragen als je hier net wat anders in nodig hebt voor jullie specifieke situatie.
Blended didactiek
Didactiek is de wetenschap over hoe we kennis, vaardigheden en attitudes effectief overbrengen aan onze studenten en leerlingen. In al onze onderwijsmomenten speelt didactiek een rol. Op de momenten dat we voor de klas staan, maar ook in online lessen en e-learnings speelt didactiek een belangrijke rol.
Volgens de auteurs van het boek Wijze lessen. Digitale didactiek zijn er twaalf bouwstenen voor effectieve digitale didactiek:
- Activeer relevante voorkennis
- Geef duidelijke, gestructureerde en uitdagende instructie
- Gebruik voorbeelden
- Combineer woord en beeld
- Laat leerstof actief verwerken
- Achterhaal of de gehele klas het begrepen heeft
- Ondersteun bij moeilijke opdrachten
- Spreid oefeningen met leerstof in de tijd
- Zorg voor afwisseling in oefentypen
- Gebruik toetsing als leer- en oefenstrategie
- Geef feedback die leerlingen/studenten aan het denken zet
- Leer je leerlingen/studenten effectief leren
Bij het ontwerpen van goed, blended, onderwijs moeten deze bouwstenen telkens in overweging worden genomen.
Leerbreinprincipes
Zowel de wetenschap als onze eigen praktijkervaring biedt ons handvatten wat werkt om het leren te laten beklijven. Het gebruik van zoveel mogelijk leerbreinprincipes in je digitale of fysieke les helpt om (het brein van) de leerling in een lerende toestand te brengen.
1. Veilige leeromgeving en relatie De positieve werkrelatie die de docent met iedere student aangaat en een veilige sfeer in de online klas zijn essentieel om leren mogelijk te maken.
2. Nieuwsgierigheid Een lerende leert het beste als de uitdaging groot is, de stress niet te hoog is (en ook niet te laag) en als hij nieuwsgierig is (of wordt gemaakt).
3. Krachtige leeromgeving Indien de context waarin iemand leert beroepsrealistisch is, dan zal het geleerde beter kunnen worden opgeroepen in vergelijkbare situaties (transfer).
4. Herhalen en oefenen De eerste zes weken na het leren zijn cruciaal om het geleerde te herhalen in steeds wisselende werkvormen.
5. Co-creatie/samenwerking Het brein van de lerende vindt het prettig om zelf informatie te ordenen, betekenisvolle patronen te maken en te ontdekken, vooral in interactie met elkaar.
6. Focus Leren lukt beter als de lerende het nut ziet. Focus (aandacht richten) is noodzakelijk om te leren. Het richten van aandacht speelt een rol bij het doorsturen van informatie naar het kortetermijngeheugen.
7. Zintuiglijk rijk Onderwijs dat meerdere zintuigen aanspreekt in het leerproces zorgt ervoor dat het geleerde beter beklijft en sneller op te halen is.
8. Voortbouwen Voorkennis activeren zorgt er voor dat nieuwe kennis gemakkelijker kan worden gekoppeld en daardoor wordt nieuwe kennis sneller en beter opgenomen.
9. Feedback Positieve feedback geven op het juiste niveau en op het juiste moment heeft een sterk effect op leren.
10. Sturing en structuur Pubers hebben sturing nodig om te kunnen leren samenwerken, plannen en organiseren, reflecteren en omgaan met onverwachte situaties.
Blended leren ontwerpen: 5-fasen model
Er zijn meerdere manieren om digitaal leren te ontwerpen. Curio gebruikt het 5-fasenmodel van professor Salmon als ‘kapstok’. Haar model beschrijft beschrijft de fases die een groep van studenten doorloopt wanneer zij beginnen met online of blended leren binnen een cursus of opleiding en geeft docenten handvatten hoe de begeleiding per fase vorm te geven.
Fase 1 en 2 focussen nog amper op de inhoud maar vooral op het realiseren van de juiste randvoorwaarden. Vanaf fase 3 ben je als docent/begeleider in staat de lerende tot basaal online leren te brengen.
Fase 1. zorgen voor online toegang/platforms en dat studenten terugkeren
Fase 2. creëren van een online leergemeenschap/groep (sociale randvoorwaarden)
Fase 3. online faciliteren basaal leren (informatie-uitwisseling)
Fase 4. online faciliteren diep leren (kennisconstructie)
Fase 5. online begeleiden bij ‘leren leren’ (metacognities en reflectie)
